Choroba psychiczna jest trudna i obciążająca nie tylko dla pacjenta, ale również dla najbliższej rodziny. Jeszcze większy problem pojawia się wtedy, gdy zachodzi w połączeniu z nadużywaniem substancji typu alkohol, narkotyki, dopalacze itp. Kiedy jednocześnie występuje zaburzenie psychiczne i uzależnienie, to potrzebna jest podwójna diagnoza. Dopiero wtedy możliwe jest kompleksowe wyleczenie problemów.
Czym jest podwójna diagnoza?
Podwójna diagnoza lub inaczej podwójne rozpoznanie to termin odnoszący się do pacjentów, u których współwystępują zaburzenia związane z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych, a także zaburzenia psychiczne. Choroby dotyczą przede wszystkim schizofrenii, zaburzeń lękowych, społecznych bądź afektywnych. Odnosi się to także do depresji.
Warto zaznaczyć, że o podwójnej diagnozie można mówić tylko w przypadku, gdy dotyczy to uzależnienia u osoby z zaburzeniami psychicznymi. Te choroby powinny też spełniać określone kryteria, co następuje już podczas diagnozy. Wtedy również nie należy brać pod uwagę pojedynczych objawów chorób psychicznych, ale skupić się na pełnym zespole psychopatologicznym.
Kiedy można mówić o podwójnej diagnozie?
Już od wielu lat notowany jest wzrost liczby osób z podwójną diagnozą – utrzymuje się na poziomie ok. 10%. Rośnie także liczba hospitalizowanych osób, co ma związek z większą świadomością związaną z chorobami psychicznymi.
Podwójna diagnoza często nie wyjaśnia, która z chorób pojawiła się jako pierwsza – uzależnienie czy zaburzenie psychiczne. Częstym zjawiskiem jest próba samodzielnego poradzenia sobie z problemami psychicznymi właśnie przy pomocy substancji psychoaktywnych. Te środki mają poprawić samopoczucie, choć to działanie jest jedynie pozorne. W końcu dłuższe stosowanie narkotyków czy alkoholu pogłębia intensywność objawów chorobowych.
W przypadku pierwotnego uzależnienia od substancji psychoaktywnych może dojść do problemów psychicznych pod wpływem negatywnych skutków nałogu. Dochodzi wtedy do szkód w funkcjonowaniu psychiki i układu nerwowego. W konsekwencji może to doprowadzić do depresji, schizofrenii, zaburzeń lękowych bądź choroby afektywnej-dwubiegunowej.
Jakie są objawy współistniejącego zaburzenia?
- Nagła zmiana zachowania,
- wycofanie z życia rodzinnego i społecznego,
- zwiększenie tolerancji na przyjmowane substancje,
- stosowanie substancji psychoaktywnych pomimo ich widocznego i destrukcyjnego wpływu,
- omamy wzrokowe i słuchowe,
- uporczywe objawy odstawienia na skutek zaprzestania przyjmowania substancji psychoaktywnych,
- urojenia prześladowcze i paranoidalne,
- zaburzenia toku i treści myślenia,
- brak zdolności do samodzielnego zaprzestania przyjmowania substancji psychoaktywnych,
- groźnym objawem podwójnej diagnozy jest zachowanie ryzykowne, które jest spowodowane uzależnieniem – może to odnosić się do stosunków seksualnych, co wiąże się z ryzykiem AIDS lub chorób wenerycznych,
- zaburzenia zachowania i agresja,
- przyjmowanie niektórych substancji psychoaktywnych prowadzi do występowania objawów ciężkiej depresji, a nawet do myśli oraz prób samobójczych.
Jakie zaburzenia współistniejące pojawiają się najczęściej?
Istnieje pewna zależność, która wskazuje na to, jakie zaburzenia psychiczne pojawiają się u osób, przyjmujących określone substancje psychoaktywne. Jednym z takich przykładów jest alkohol, gdzie najczęściej diagnozowanym zaburzeniem jest depresja. Niekiedy objawy związane z obniżeniem samopoczucia, zaburzeniem snu i apetytu, a także apatia, brak energii oraz wahania nastroju pojawiają się w dalszych fazach rozwoju uzależnienia. Oprócz tego stany depresyjne są też dostrzegalne w końcowych fazach detoksykacji organizmu.
Równoczesne występowanie zaburzeń psychicznych i nałogu jest tak niebezpieczne, ponieważ oba te problemy oddziałują na siebie. Tym samym wzmagają destrukcyjne zaburzenia związane zarówno ze sferą psychiczną, jak i uzależnieniem. Dlatego jeszcze ważniejsza jest profesjonalna pomoc oraz skuteczna diagnoza, która obejmie nałóg i chorobę psychiczną.
Jak leczyć podwójną diagnozę?
Podczas stawiania podwójnej diagnozy dużą trudność sprawia ustalenie, jaka jest pierwsza przyczyna – zaburzenie psychiczne czy nałóg. Przede wszystkim ze względu na współwystępowanie i kombinację symptomów obu tych problemów. Tym bardziej że działają w ten sposób, że wzajemnie się wzmacniają i oddziałują na siebie.
Ze względu na pogłębiony problem podwójna diagnoza powinna być leczona w kompleksowy sposób. Najlepiej, jeśli łączy leczenie psychiczne i terapeutyczne. Konieczne jest też opracowanie indywidualnego programu leczenia, który powinien zakładać działanie psychiatrów i terapeutów specjalizujących się w uzależnieniach. Dopiero takie podejście umożliwi wyzdrowienie osoby z podwójną diagnozą.
Warto zaznaczyć, że jednym z kluczowych celów leczenia podwójnej diagnozy jest osiągnięcie przez pacjenta równowagi psychicznej i abstynencji od substancji psychoaktywnych. Pomaga w tym pobyt w stacjonarnym ośrodku leczenia uzależnień, a także indywidualne i grupowe zajęcia terapeutyczne.
